Vergulden en Conservering houten bollen – Grote Kerk, Alkmaar

De bladgoudvergulde kroonluchterbollen zitten om de verbindingen van de stangen waaraan de kroonluchter is opgehangen, zes kroonluchters met in totaal tien bollen per kroonluchter. De massief eiken houten bollen bestaan uit twee helften, verbonden door houten pennen en later diverse keren doorgespijkerd. De bollen zijn al meerdere malen gerepareerd, door de vondsten van gesmede spijkers (maakperiode) machinaal gemaakte spijkers, en messing spijkers. Ook zijn van twee kroonluchters, die in het Noord en Zuidtransept hangen, de bollen door iepenhouten varianten vervangen, gezien het messing spijkergebruik was dat mei 1946. Bij een eerdere reparatie is bij sommige bollen insnoering gemaakt om met metaaldraad de helften bij elkaar te houden. De kroonluchters zijn ook een periode verlicht door gasverlichting, daarvoor is een 45mm ∅ gasbuis naast de trekstangen ook midden door de bollen geleid, hierbij zijn de helften van de bol extra uitgehold. Ons werk is in twee fases uitgevoerd, 2007 en 2016-2017, telkens ging het om drie kroonluchters.

Restauratie handelingen:

• demontage  van de bollen met behulp van hoogwerker tot 28 meter hoogte;
• verwijderen van spijkers en metaaldraad;
• verlijmen van de onderlinge delen, oude lijmnaden;
• impregneren van houtwormaantasting met Mowilith
• nieuwe inzetstukken maken om bollen die incompleet waren aan te helen;
• kleine oneffenheden en oude spijkergaten vullen met epoxy houtvezel pasta;
• nieuw borging systeem gemaakt – na herstel van de pen en gat verbindingen is door middel van een messing splitpen de pen, die door de wand van de bol in de pen is gestoken, beide helften geborgd. Gebruik van spijkers om vast te zetten is niet meer nodig, demontage in toekomst schadevrij.
• bladgoud vergulden ondergrond Gele Alkyd hechtgrondering (Abozonol) en 24 uurs olie mixtion vergulding met dubbeltorengoud 23.5 karaats;
• vontage met behulp van hoogwerker, werkhoogte maximaal 28.5meter,  gecombineerd met wegwerken elektriciteitsdraad in loze gasbuis en het zwart verven van de stangen.

Bij beide restauraties heb ik briefjes in de bollen aangetroffen van voorgangers die in 1830, 1946 en 1992 de bollen deels onder handen hebben genomen, ook de vondst van spijkers die in verschillende tijdsperiodes zijn gemaakt zijn indicaties dat ik niet de eerste ben die er aan werkt. In de iepenhouten bollen is een makers stempel met initialen ThD gevonden, zie de foto’s. De bollen wijken af in grootte, om de illusie te wekken dat ze allemaal even groot zijn zijn de hoogst geplaatste bollen groter dan die vlak bij de de kroonluchter. De iepenhouten bollen hebben ook een andere construktie in dat de positionering van de trekstangen in lijn loopt met de sluitnaad, en bij de eikenhouten bollen deze haaks op de sluiting staat, dit laatste werkt fijner om de bollen op te hangen rond de stangen het ijzer zit minder in de weg.

In opdracht van Stichting tot behoud van Monumentale Kerken in Alkmaar, begeleiding door Anne Pauptit – Restauratie Advies en Begeleidingsbureau, Den Haag en Bram Berkenpas – Monumentenzorg, Alkmaar. Tijdens de werkzaamheden heb ik assistentie gehad van Janne en Leonieke Polman in 2008 en Inske Immink in 2016. Houtdraaijerij Kramer maakte de iepenhouten bollen.

De kroonluchters zijn door de Firma Brink en van Keulen gerestaureerd en tevens van elektrische bedrading en verlichting voorzien in 2007, ook zijn drie kroonlucherts hijsbaar gemaakt (maximaal 4 mtr hoogteverschil) zodat bij verhuur ze niet in de weg hangen bij theater of concerten.